Trudno określić jak długo człowiek mógłby wytrzymać bez snu (głównie ze względu na ryzyko wiążące się z pojawieniem nieodwracalnych zmian w organizmie). Skutki niedoboru snu można jednak z łatwością odnotować. Po 24 nieprzespanych godzinach pojawiają się bóle głowy, trudności z koncentracją uwagi i zapamiętywaniem. Czas reakcji na bodźce jest obniżony. Pojawiają się trudności z koordynacją wzrokowo-ruchową. Można zaobserwować obniżenie samopoczucia i ogólne rozdrażnienie. Osłabieniu ulega układ nerwowy i immunologiczny. Dlatego niewyspany, niezregenerowany organizm jest bardziej podatny na choroby.
Skrócenie lub nieprzesypianie faz NREM (a zwłaszcza głębokiej fazy N3) może przyczynić się do obniżenia komfortu snu i jest jednaą z przyczyn bezsenności. Nieprawidłowy przebieg faz snu jest również odpowiedzialny za powstawanie różnego rodzaju parasomnii. Możemy do nich zaliczyć:
to niekontrolowane spożywanie pokarmów bez pełnego wybudzenia. Chorzy nie są świadomi tego, że nocą wstają z łóżka i jedzą. Dopiero rano odkrywają, że wszędzie porozrzucane są resztki jedzenia.
Występują najczęściej u osób starszych, powyżej 50 roku życia. Zaburzenie to cechuje niemożność osiągnięcia stanu rozluźnienia i paraliżu mięśni typowego dla fazy REM. Osoba śpiąca wykonuje gwałtowne ruchy (np.kopie, próbuje łapać nierealne obiekty, itp.)
Lęki nocne cechuje gwałtowne wybudzanie i przewlekłe napady lękowe. Uosoby cierpiącej na lęki nocnej często odnotowuje się przyspieszenie tętna i oddechu, rozszerzenie źrenic, wzmożone pocenie, drżenie ciała, czasami również nudności i biegunkę. Ta dolegliwość spotyka ok. 3% dzieci w wieku od 4 do 12 roku życia i ok. 4%-5% dorosłych, przeważnie miedzy 20. a 30. rokiem życia. Zaburzenie to występuje częściej u mężczyzn. Lęki nocne zalicza są do grupy parasomnii, czyli do zaburzeń wybudzania. Może być spowodowane różnymi czynnikami. Przeważnie występują na skutek silnego stresu i wzmożonego napięcia emocjonalnego, gorączki, deprywacji snu, leków działających na ośrodkowy układ nerwowy. U dorosłych mogą mieć związek z objawami psychopatologicznymi.
Hipersomnia, czyli nadmiernie wzmożona senność. Charakteryzuje ją nieustanna potrzeba snu, permamentne zmęczenie. Do tej kategorii zaburzeń snu zalicza się narkolepsja. Jest to schorzenie charakteryzujące się napadami snu i porażeniami przysennymi (czyli czasowym paraliżem sennym). Najczęściej ta choroba pojawia się między 35 a 45 rokiem życia. Szacuje się, że wskaźniki występowania narkolepsji w określonych populacjach czy krajach wynoszą od 0,02% do 0,18%, a sama choroba nieco częściej diagnozowana jest u mężczyzn.
To zaburzenie wybudzania. Ma postać zjawiska lunatykowania, do którego dochodzi w głębokiej fazie snu NREM. Osoba śpiąca częściowo się wybudza i może podejmować różne działania (chodzenie, rozmowa itp.). Po całkowitym wybudzeniu osoba, nie pamięta aktywności podejmowanych w czasie lunatykowania.Szacuje się, że zjawisko to może dotyczyć od 1% do 17% osób w populacji ogólnej. Często to zaburzenie występuje u dzieci. Może pojawiać się samoistnie kilka razy w tygodniu lub być reakcją na niektóre medykamenty. Czasem pojawia się na skutek dużego zmęczenia, gorączki czy przebodźcowania (hałasu). Objawami tego zaburzenia są najczęściej takie aktywności jak siadanie na łóżku, chodzenie. Zdarzało się także, że osoba w stanie lunatykowania prowadziła samochód.
Bezsenność to dolegliwość objawiająca się trudnościami w zasypianiu pomimo odczuwanego zęczenia, a także krótkim lub nieregenerującym śnie. Dzieli się na bezsenność przygodną (trwa do kilku dni), bezsenność krótkotrwałą (trwa do 3 tygodni) oraz bezsenność przewlekłą. Do objawó bezsenności należą: zmęczenie w ciągu dnia, senność, bóle głowy, rozdrażnienie, obniżona sprawność psychomotoryczna i złe samopoczucie. Przyczyną bezsenności przygodnej może być praca zmianowa, szybkie przekraczanie stref czasowych czy nagły stres. Bezsenność krótkotrwała może być spowodowana np. nagłą chorobę somatyczną lub sytuacją traumatyczną bądź kryzysową. Jednak to bezsenność przewlekłaM jest traktowana jako jednostka chorobowa. W tej kategorii wyróżniamy:
senność psychofizjologiczną. Pojawia się wskutek upośledzenia mechanizmu autoregulacji. Szacuje się, że dotyczy 15% leczonych z powodu bezsenności.
bezsenność idiopatyczną, spowodowaną uszkodzeniem struktur mózgu odpowiedzialnych za sen i czuwanie. Występuje wśród 0,03% leczonych z powodu bezsenności. Występuje już od wczesnego dzieciństwa.
bezsenność wtórną, spowodowaną chorobami somatycznymi (fizycznymi), a dokładniej nasileniem ich objawów podczas snu. Może być także spowodowana zaburzeniami psychicznymi lub odstawieniem substancji psychoaktywnych. Szacuje się, że aż u 7,4% dorosłej populacji występuje bezsenność, gdzie zaburzenia te trwają ponad rok, co więcej kobiety chorują częściej niż mężczyźni.
